Fabryka pracuje

29 mar 2016

W pasiece ule to fabryka, w której wszystko musi „grać”, aby pszczoły przeżyły i zapewniły rozwój gatunku. Oto krótki opis tych prac:

Karmienie larw:

         Do 3 dnia życia larwy robotnic odżywiane są mleczkiem tak obficie, że niemal się w nim pławią. Od trzeciego dnia larwy otrzymują już pokarm miodowo-pyłkowy. Robotnice pieczołowicie dbają o to, aby każda larwa otrzymała taką samą ilość pokarmu. Robotnice przekazując sobie partie pokarmu, przekazują informację o dostępności do nektaru, wody i pyłku. Wzmaga się ich więź społeczna również dzięki przekazywaniu sobie substancji matecznej, za pomocą, której matka kontroluje i zarządza społecznością pszczół. Tą drogą rozchodzą się prawdopodobnie nie tylko zapachy matki, lecz również inne substancje bodźcowe ważne w życiu rodziny pszczelej.

Wychów i karmienie młodego czerwiu wyczerpuje robotnice wydzielające mleczko i skraca ich życie. Praca ta zajmuje pszczołom wiele czasu. Obliczono, że w ciągu 8 dni, czyli od złożenia jaja do zasklepienia komórki, każda larwa jest odwiedzana przez karmicielki 10000 razy.

Budowa plastrów:

         Gruczoły woskowe rozwijają się u tych robotnic, które były już karmicielkami lub od razu przejmowały nektar i pyłek od zbieraczek. Dlatego wiosną budowa plastrów rozpoczyna się wtedy, gdy liczba karmicielek gwałtownie wzrasta w stosunku do liczebności młodych larw. O rozpoczęciu wydzielania wosku przez robotnice świadczy pobielanie plastrów, czyli pogłębianie komórek, w których magazynowany będzie miód. Woszczarki odżywiają się w tym czasie intensywnie miodem oraz pierzgą i pyłkiem. Budowanie plastra wymaga temperatury 32-34*C, która wytwarza kłąb budujący. W jego skład wchodzą pszczoły wydzielające wosk i te starsze. Te, które produkują wosk wypełniają wole miodem i wraz z innymi pszczołami uwiązują się w upowały gniazda tworząc łańcuszek zaczepiając się pazurkami przednich nóg o pazurki tylnych nóg swych sąsiadek, a zawartość ich wola zmienia się w energię i wosk. Robotnica z gotowymi łuseczkami oddziela się od łańcuszka i przechodzi na miejsce budowy. Proces wytwarzania jednej serii łuseczek trwa 24 do 36 godzin. Powtarza się on kilka razy, po czym gruczoły woskowe zaczynają zanikać i robotnica traci zdolność woszczarki. Nocą budowa woszczyny przebiega szybciej niż za dnia. Plastry budowane są przez pszczoły pod wpływem grawitacji ziemskiej i dlatego robotnice korygują wszelkie odchylenia od pionu a kolejny plaster był równolegle budowany do pozostałych.

Wentylacja gniazda:

         Gdy temperatura otoczenia podwyższa się znacznie robotnice ulowe zaczynają wentylować gniazdo. Aby obniżyć panującą w nim temperaturę i wilgotność powstałą w procesie odparowywania nektaru pszczoły ustawiają się na dennicy ula w grupie i szeregu mocno wparte w podłoże i w takiej odległości od siebie, aby nie tykać się wpuszczonymi w ruch skrzydełkami. W krańcowych wypadkach pszczoły tworzą dwa szeregi, które sięgają prawie do wylotu ula i pracują na dwóch częściach dennicy. Jeden szereg zwrócony jest głowami do wylotu ula, a drugi do jego wnętrza. Wytwarza się wtedy silny prąd powietrza wchodzący do ula z jednej strony wylotka, wychodzący jego drugą stroną.

fabrykapracuje2

Prace porządkowe:

         Spora liczba robotnic zajmuje się bieżącym czyszczeniem komórek oraz całego ula. Podczas gdy jedna grupa oczyszcza resztki zasklepu, druga nadbudowuje ich ścianki, natomiast trzecia grupa robotnic „szlifuje” dno komórek powlekając je propolisem i śliną. Pszczoły ulowe stale czyszczą dennicę i ściany ula. Wynoszą też padłe pszczoły z dala od ula. Robotnice usuwają też zamarły czerw lub chore i zamarłe larwy. Od pracy tych pszczół zależy poziom higieny w rodzinie. Gdy jest on wysoki to pszczoły rzadziej chorują i są bardziej odporne na wszelkie zagrożenia. Dlatego prace hodowlane idą w kierunku selekcji takich pszczół, których zachowania sanitarne są mocno rozwinięte.

Ochrona gniazda:

          Pod koniec trzeciego tygodnia życia niektóre pszczoły stają się strażniczkami gniazda. Odpowiadają za ochronę rodziny przed intruzami. W okresie dobrej pogody i obfitego wziątku tych strażniczek jest mniej, bo pszczoły lotne znoszą w tym czasie nektar i pyłek. Ciekawostką jest fakt, że każda pszczoła z ładunkiem pożywienia jest wpuszczana do ula. Największym zagrożeniem dla rodziny pszczelej są rabusie miodu zgromadzonego jako zapas. Strażniczki rozpoznają tych wrogów po zapachu i bronią gniazda śmiertelnie żądląc intruzów. Jeśli strażniczki nie mogą sobie poradzić z zagrożeniem to z pomocą przychodzą im inne pszczoły lotne. Silna rodzina potrafi się obronić, słaba ulega rabunkowi. Jest to zjawisko niekorzystne dla pszczelarza i powinien on wszelkimi środkami eliminować to zjawisko. Pszczoły strażniczki wykonują też krótkie loty wokół ula i wtedy atakują każdego, kto się do niego zbliży. Robią to zawsze w obronie gniazda, a nie w wyniku agresji. Strażniczki działają na takie bodźce jak zapach, hałas, wstrząsy i gwałtowne ruchy. Jeśli te bodźce są połączone to agresją reaguje cała rodzina. Pszczoły przed agresorami bronią się żądląc. Żądło zaopatrzone jest w haczyk uniemożliwiający jego wyciągnięcie. Po użądleniu pszczoła ginie. Aparat żądłowy tkwiąc w skórze przez cały czas wydziela tzw. feromon alarmowy, naprowadzając inne pszczoły na agresora.

Praca w polu:

         Przystępują do niej pszczoły w wieku około 21 dni, a zasięg lotu zbieraczek wynosi około 3 km, chociaż są loty dłuższe sięgające nawet 7 km. Najbardziej efektywne loty to te do 1,5 km. Przeszkodą w pracy zbieraczek są wiejące wiatry. Jeśli prędkość wiatru przekracza 25 km/h to praca zbieraczek ustaje. Podobnie jest z temperaturą otoczenia. Pszczoły wylatują do pracy w polu przy temperaturze pomiędzy 12-36*C. Zbieraczki pracując mają skłonność do oblatywania jednego gatunku kwiatów i jednego terenu. Dodatkowo pszczoły cechuje dobra pamięć czasu. Zapamiętują godziny, w których określone rośliny wydzielają największą ilość nektaru. Większość pszczół lotnych zbiera albo nektar, albo pyłek, a zaledwie niewielki ich procent oba produkty. Pszczoły wylatując po nektar kierują się położeniem słońca lub stopniem nasilenia światła spolaryzowanego. Uczą się też krajobrazu odnajdując w terenie charakterystyczne punkty i zapamiętują je. Te informacje potrafią przekazać innym zbieraczkom wykonując w ulu taniec, podczas którego za pomocą ruchów określają kierunek i odległość do pożytku. Pszczoły nektar przenoszą w wolu, a pyłek na obnóżach. Najstarsze zbieraczki wylatują po substancje smoliste i balsamiczne wchodzące w skład propolisu. Służy on do uszczelniania i dezynfekcji gniazda. Pszczoły lotne przynoszą też do ula wodę zwłaszcza w okresie wiosny. Wraz z narastającym pożytkiem nektarowym, zapotrzebowanie na wodę maleje. W lecie pszczoły używają wody do chłodzenia gniazda.